همواره یکی از چالش های پیش رو در زمینه خدمات آزمایشگاهی، رد و بدل کردن و پیگیری اطلاعات آزمایشگاه در بخش های مختلف بوده است. امروزه به واسطه سیستم اطلاعات آزمایشگاهی این مشکل در بسیاری از آزمایشگاه ها و کلینیک ها برطرف شده است. چرا که در گذشته برای تبادل اطلاعات هر بخش آزمایشگاه با سایر بخش ها، سیستم جامع و یکپارچه ای وجود نداشت. به همین دلیل ممکن بود آن ها با همدیگر خیلی هماهنگ نباشند و همین امر سبب بروز اشتباهات زیادی بشود. این هماهنگی از لحظه پذیرش نمونه تا دریافت نتیجه آزمایش می بایست خیلی دقیق و درست صورت می گرفت. بنابراین همین مسئله در آزمایشگاه ها تبدیل به یک چالش بزرگ شد. به همین خاطر رفته رفته با پیشرفت های تکنولوژی و ارتباطات در راستای بهینه سازی خدمات مورد نظر آزمایشگاه ها، سیستم جامعی راه اندازی شد. به این سیستم یکپارچه با داده های دقیق و درست، سیستم اطلاعات آزمایشگاهی یا نرم افزار و سامانه LIMS (لیمز) گفته می شود.
آشنایی اجمالی با سیستم اطلاعات آزمایشگاهی
سیستم اطلاعات آزمایشگاهی یا سامانه LIMS، یک سیستم یکپارچه مدیریت آزمایشگاهی پیشرفته است. این سامانه را می توان از اولین نرم افزارهایی دانست که در راستای ارائه خدمات آزمایشگاهی و هماهنگی بخش های مختلف آن با یکدیگر راه اندازی شده است. نرم افزار لیمز به گونه ای طراحی شده که تمامی پروسه آزمایشگاهی مربوط به نمونه از محل ورود آن به آزمایشگاه تا دریافت نتایج آن را به طور کامل در خود جای داده است. در واقع از زمان پذیرش نمونه تا زمانی که نتیجه آزمایش وی آماده می شود؛ می بایست یک پروسه در سامانه های مختلف طی شود که تمامی این روند در یک سامانه یکپارچه قابل انجام است. سیستم اطلاعات آزمایشگاهی (لیمز) قابلیت های بسیاری دارد و می تواند به آزمایشگاه ها در راستای هماهنگی بخش های مختلف آن کمک کند. همین پیوستگی و هماهنگی اجزای مختلف یک مرکز، نقطه عطف و بهترین مزیت این سیستم است. هر چند که مزایای آن به همین مسئله محدود نمی گردد.
چالش‌های پیش از پیاده‌سازی سیستم‌های اطلاعات آزمایشگاهی (لیمز)
سیستم های اطلاعات آزمایشگاهی مانند نرم افزار SAP و نرم افزار ERP با چالش هایی رو به رو است که در این بخش به مهمترین چالش‌های پیش رو در پیاده‌سازی سیستم اطلاعات آزمایشگاهی (لیمز) پرداخته می شود. سیستم های اطلاعات آزمایشگاهی یا لیمز با ورود خود به چالش ها یا موانع زیر را به طور کامل برطرف نمودند:
• یکپارچه سازی یا ادغام سیستم های داخلی آزمایشگاه در یکدیگر: این مسئله را می توان یکی از بهترین و رایج ترین مزایا و ویژگی هایی دانست که یک چالش بزرگ را در سیستم های آزمایشگاهی برطرف کرد. چون به واسطه سیستم اطلاعات آزمایشگاهی می توان تمامی ابزارها و نرم افزارها را با هم هماهنگ نمود تا همگی از یک سیستم جامع تبعیت نمایند.
• مدیریت دقیق و درست داده ها: داده های بسیار زیادی که در آزمایشگاه ها جمع آوری می شوند را نمی توان به همین سادگی مدیریت نمود. چرا که مدیریت آن همه داده کاری به مراتب پیچیده، دشوار و البته زمان بر است. این چالش را نیز سیستم اطلاعات آزمایشگاهی با ذخیره و سازمان دهی به داده ها و حتی تجزیه و تحلیل آن ها به طور کلی برطرف نموده است.
• ارتقای امنیت: یکی دیگر از چالش ها و نگرانی های موجود در آزمایشگاه ها، بحث امنیت بود. این چالش نیز به لطف راه اندازی سیستم اطلاعات آزمایشگاهی از بین رفت. چون این سیستم ها به گونه طراحی شده اند که به شما این اطمینان خاطر را می دهند تا از داده ها محافظت نمایند. ضمن اینکه فقط کسانی می توانند به این داده ها دسترسی نمایند که به آن نیاز دارند.
• سازگاری با الزامات نظارتی: سیستم اطلاعات آزمایشگاهی این چالش را نیز برطرف نموده اند که عملیات و داده ها کاملا با الزامات نظارتی سازگاری دارند و با آن منطبق هستند. با توجه به همین سازگار با قوانین و مقرراتی که در آزمایشگاه ها اجرا می شود؛ می توانید با خیال راحت از آن استفاده کنید.
• توجه به هزینه پیاده سازی سیستم اطلاعات آزمایشگاهی: ممکن است تصور کنید که هزینه پیاده سازی سیستم های اطلاعات آزمایشگاهی گران است. شما می توانید به منظور برآورد هزینه های بالقوه در آزمایشگاه خود با پیاده سازی این سیستم از نظر ارزشمند بودن، تمامی اطلاعات را دقیق ارزیابی کنید. بدین ترتیب می توانید پی به ارزشمند بودن پیاده سازی این سیستم و سرمایه گذاری در این زمینه خواهید برد.
پس به طور کلی سیستم اطلاعات آزمایشگاهی چالش های زیادی را در آزمایشگاه ها برطرف نموده اند. بدین ترتیب می توانید با خیال راحت نسبت به پیاده سازی آن در آزمایشگاه اقدام کنید تا از مزایای آن بهره مند شوید.
برخی از مهمترین مزایای سیستم اطلاعات آزمایشگاهی
پس از بررسی چالش‌های پیش از پیاده‌سازی سیستم اطلاعات آزمایشگاهی (لیمز)، در این بخش به مهمترین مزایای این سیستم ها پرداخته می شود که عبارتند از:
• بهبود روند کارایی و کاهش قابل توجه ضریب آزمون و خطا
• سریعترین روش شناسایی اطلاعات مربوط به هر یک از نمونه ها به صورت اتوماتیک
• مدیریت بهینه پرونده های آزمایشگاهی
• عدم مفقودی و سرقت پرونده ها و محفوظ نگه داشتن آن ها در یک سیستم جامع
• ارتقای سطح کیفی داده ها و اطمینان از صحت و سقم آن ها
• تجزیه و تحلیل و پردازش پرونده های جانبی در آزمایشگاه
• بایگانی پرونده ها و مدیریت اسناد و مدارک
• خودکار محاسبه کردن زمان جواب دهی طبق تست ها
• امکان جستجوهای پیشرفته در سیستم اطلاعات آزمایشگاهی بر اساس هر یک از پارامترهای مختلف
• ارتقای سطح امنیتی داده ها
• امکان افزایش سطح همکاری و سهولت در این زمینه
• امکان مشاهده و محاسبه امور مالی با در نظر گرفتن سوابق
• امکان مشاهده صورت پرداختی
• امکان چاپ قبض به صندوق
وجود این مزایای و سایر ویژگی هاست که سبب استفاده از سیستم اطلاعات آزمایشگاهی در آزمایشگاه های مختلف شده است.
